Ignacy Łukasiewicz

Biografia

Łukasiewicz Jan Boży Józef Ignacy (1822-1882), farmaceuta, wynalazca lampy naftowej, twórca polskiego przemysłu naftowego. Urodził się 8 marca 1822 roku w Zadusznikach w obwodzie tarnowskim, był synem Józefa i Apolonii ze Świetlików. Ojciec jego, ubogi szlachcic, były powstaniec kościuszkowski utrzymywał rodzinę, dzierżawiąc wieś. Ignacy był najmłodszym z pięciorga dzieci. W l. 1832-36 uczęszczał do gimnazjum w Rzeszowie, z powodów finansowych po czwartej klasie przerwał naukę szkolną i rozpoczął praktykę farmaceutyczną jako uczeń w aptece A. Swobody w Łańcucie. W r. 1840 złożył w Rzeszowie egzamin na pomocnika aptekarskiego.

W r. 1841 przeniósł się Łukasiewicz do apteki w Rzeszowie i tu w lipcu 1845 nawiązał kontakt z E. Dembowskim, który zaprzysiągł go jako agenta Centralizacji Tow. Demokratycznego Polskiego na Rzeszów i zobligował do   przygotowywania powstania w rejonie Rzeszowa. W II 1846 odbył przedpowstaniowy objazd obwodu, już jednak 19 II 1846 został aresztowany, osadzony w więzieniu rzeszowskim, a wybuch powstania w tej części kraju sparaliżowany. Łukasiewicz został 27 XII 1847 z braku dowodów zwolniony z więzienia, z obowiązkiem zamieszkania we Lwowie u brata Franciszka, i meldowania się na policji.  Dopiero 15 VIII 1848 dostał  pracę w jednej z największych i najlepszych wówczas aptek w Galicji, aptece Piotra Mikolascha we Lwowie. Tu powstał w r. 1850 rękopiśmienny Manuscript, podręczny almanach farmaceutyczny, cenny dokument aptekarskiej pracy Łukasiewicza. Poparciu Mikolascha zawdzięczał niechętnie mu udzielone zezwolenie władz na dalsze studia farmaceutyczne na UJ w Krakowie, gdzie w l. 1850-52 wysłuchał trzy semestry. Ostatni obowiązkowy semestr letni 1852 roku studiował chemię analityczną na uniwersytecie wiedeńskim, gdzie uzyskał magisterium farmacji.

Choć ropa naftowa znana była od dawna na Podkarpaciu, wykorzystywana jako lek zwierzęcy i smar do osi, przed Łukasiewiczem sporadycznie ją destylowano. Jemu pierwszemu w Polsce i na świecie udało się ją wyzyskać do oświetlenia i stworzyć nową gałąź przemysłu.

Łukasiewicz wspólnie ze swoim kolegą Janem Zechem rozpoczął doświadczenia nad destylacją oleju skalnego. Z pierwszej lwowskiej destylarni wyszła w końcu nafta nadająca się do oświetlenia. Była to pierwsza metodyczna destylacja ropy na świecie. Z kolei już sam Łukasiewicz  musiał skonstruować odpowiednią lampę. Pierwsza lampa naftowa zapłonęła w marcu 1853 w aptece Mikolascha, a 31 VII tegoż roku oświetlono nimi szpital powszechny we Lwowie i przy ich świetle po raz pierwszy wykonano operację chirurgiczną; tę datę uważa się za powstanie przemysłu naftowego.

Łukasiewicz postanowił przenieść się bliżej terenów roponośnych i z początkiem 1854 r. osiadł w Gorlicach jako dzierżawca apteki. Tu zgłosił się do niego Tytus Trzecieski, właściciel Polanki (pow. Krosno), i namówił go do założenia kopalni ropy na terenie znanej od dawna z wysięków ropy Bóbrki, należącej do jego sąsiada Karola Klobassy–Zrenckiego. Tu powstała w r. 1854 pierwsza w Polsce i na świecie kopalnia ropy naftowej, a Łukasiewicz musiał w r. 1856 założyć pierwszą na świecie rafinerię nafty w Ulaszowicach pod Jasłem, gdyż przerabianie ropy na skalę przemysłową nie mogło się odbywać w aptece. W r. 1857 wydzierżawił aptekę w Jaśle, a następnie w Brzostku. W końcu dowiercenie się większej ilości ropy w Klęczanach oraz poważne zamówienia nafty na oświetlenie dworców w Wiedniu i na Kolei Północnej pozwoliły żywić nadzieję na rozwój przemysłu naftowego. W r. 1861 przystąpił do spółki bogaty K. Klobassa–Zrencki, a Trzecieski umożliwił zbudowanie rafinerii w Polance. Obaj wspólnicy powierzyli Łukasiewiczowi dyrekcję kopalni w Bóbrce i kierownictwo rafinerii w Polance. Pionierski okres polskiego przemysłu naftowego miał się ku końcowi.

Już w r. 1865 odkupił Łukasiewicz położony w sąsiedztwie Bóbrki majątek Chorkówkę z Leśniówką, który znakomicie zagospodarował i w którym wybudował dużą i już całkowicie bezpieczną czwartą rafinerię nafty.

Łukasiewicz stale doskonalił technikę wiercenia, wprowadził maszyny parowe, co pozwalało na odwiercanie szybów głębszych, 200-metrowych, i na odkrywanie dalszych roponośnych pokładów. W r. 1872 wysłał Łukasiewicz do Stanów Zjednoczonych na studia geologiczne i naftowe swego współpracownika i następcę A. Jabłońskiego; po powrocie w r. 1873 z Ameryki wprowadził on ulepszone świdry, pierwsze metody zamykania wód głębszych, rurowanie otworów rurami żelaznymi i ulepszanie tzw. ”dzwonem Jabłońskiego”.

W r. 1870 Łukasiewicz zrezygnował z dzierżawy apteki w Jaśle i poświęcił się przemysłowi naftowemu. Zabiegał o oceny wybitnych chemików, eksponował swe wyroby na wystawach w Jaśle w r. 1858, na międzynarodowej w Wiedniu w 1873 i krajowej we Lwowie w 1877, otrzymując medale i dyplomy. Gdy przemysł naftowy począł się rozszerzać, Łukasiewicz dążył do zrzeszenia przemysłowców naftowych w Galicji; w r. 1877 przewodniczył pierwszemu kongresowi naftowemu we Lwowie, w 1880 stanął na czele zorganizowanego przez siebie Krajowego Towarzystwa Naftowego dla Opieki i Rozwoju Przemysłu i Górnictwa Naftowego w Galicji. Dzięki Łukasiewiczowi powstało w r. 1882 pierwsze polskie pismo naftowe „Górnik”.

Był posłem na sejm krajowy w l. 1877-1881 (wybrany 24 X 1876 w Krośnie). Od r. 1880 Łukasiewicz przewodniczył komisji górniczej, a od 1881 komisji naftowej, współpracował z komisjami podatku gruntowego i kultury krajowej. W r. 1880 na jego wniosek sejm krajowy przyznał pierwsze poważne subwencje na wiercenia poszukiwawcze w rejonie Gorlic i Grybowa oraz na opracowanie map geologicznych Galicji, uchwalił również subwencje na stypendia z zakresu górnictwa i technologii nafty, na utworzenie wydziału naftowego w krakowskiej Akademii Technicznej.

Jako członek rady i wydziału powiatowego w Krośnie od r. 1868 Łukasiewicz doprowadził  do tego, że w całym powiecie były najlepsze w Galicji drogi i mosty. W Chorkówce i Bóbrce założył w r. 1866 «Kasy Brackie», tj. instytucje ubezpieczeniowe dla robotników, wypłacające im zasiłki chorobowe, wypadkowe, renty inwalidzkie. By wyrwać chłopów z rąk lichwiarzy, założył dla udzielania krótkoterminowych bezprocentowych pożyczek kasy gminne, których wkrótce powstało wiele we wsiach powiatów Krosno, Sanok, Jasło i Brzozów. Dla robotników w Bóbrce i w Chorkówce pobudował łaźnie, ochronki, w Bóbrce leczniczy zakład kąpielowy jodowo-bromowy. Propagował  sadownictwo, drogi publiczne obsadzał drzewami owocowymi, w całym Krośnieńskiem finansował zakładanie sadów chłopskich.

Własny  majątek zorganizował nowocześnie i wzorowo w kierunku hodowlanym. W Chorkówce zbudował szkoły: powszechną i koronkarską, oraz kaplicę, a wraz z K. Klobassą–Zrenckim szkoły powszechne w Bóbrce, Zręcinie i Żeglcach oraz duży kościół w Zręcinie, zainicjował też powstanie pierwszej polskiej szkoły górniczej naftowej, utworzonej w Ropiance po jego śmierci. Dom Łukasiewiczów był azylem dla wielu potrzebujących, przede wszystkim dla powstańców 1863 r., których poza tym Łukasiewicz zatrudniał w pierwszej kolejności. Nie odmawiał też nikomu pomocy, a skrypty dłużne co jakiś czas niszczył. «Ojciec Łukasiewicz», jak go powszechnie nazywano, był człowiekiem skromnym, z zażenowaniem przyjmował zaszczyty: jak szambelanię papieską, złoty medal od przemysłu naftowego galicyjskiego w 25-lecie zapalenia pierwszej lampy, austriacki Order Żelaznej Korony i papieski św. Grzegorza, członkostwo honorowe Tow. Lekarzy Galicyjskich i Tow. Aptekarzy we Lwowie, Krajowego Tow. Naftowego, obywatelstwa honorowe miast Jasło i Krosno. Zmarł 7 stycznia 1882 r. w Chorkówce, pochowany został na cmentarzu w Zręcinie.